Portekiz-Fransız ortak yapımı The Tree of Knowledge (A Árvore do Conhecimento), Eugène Green’in kendine özgü teatral sinema dilini sürdürdüğü, üç bölümlük bir alegori. Fantastik, felsefi ve politik çizgileriyle film, modern dünyanın yorgunluğunu eski mitlerle buluşturuyor.
Bir Varoluş Masalının İçinde
Genç bir adam, Gaspar, Lizbon’un kenar mahallelerinden kaçarak yeni bir hayata adım atmak ister. Ancak yolculuğu beklenmedik bir hal alır: kendini “Şeytan’la anlaşma yapmış” bir adamın elinde bulur. Bu adam —“The Ogre”— turistleri hayvana dönüştürüp satarak para kazanmaktadır. Gaspar bir eşek ve bir köpekle kaçmayı başarır, ardından Portekiz’in tarihsel ve mitolojik katmanlarından geçerek kendi kimliğini aradığı bir yolculuğa çıkar. Green’in sineması burada hem şiirsel hem de serttir: doğa, tarih, inanç ve kapitalizm aynı çerçevede birbirine çarpar. Film, bir masalın içinden bugünün dünyanın çelişkilerini anlatır.
Green’in Sinema Dili: Tiyatro Gibi Duran Bir Dünya
Eugène Green, alışılmış sinema anlatılarını reddeden bir yönetmen. Statik kadrajlar, doğrudan kameraya bakan oyuncular, yüz ifadelerinden arınmış diyaloglar… Bu biçimsel tercihler, izleyiciyi duygusal değil düşünsel bir bağ kurmaya davet ediyor. Green’in amacı, gerçekliği tiyatroya dönüştürmek değil, tiyatro yoluyla insanın gerçekliğini açığa çıkarmak. Seyirciye sahnelenen bir oyun değil, “yaşanan bir düşünce” izletiyor.
Kapitalizm, Kimlik ve Bir Halkın Ruhu
Filmin merkezindeki Ogre karakteri, turistleri hayvana çeviren bir tüccar olarak karşımıza çıkar. Bu grotesk hikâye, kapitalizmin insan ruhunu metaya dönüştürme halini yansıtır. Green, bu fanteziyi kullanarak modern toplumun kimlik kaybını anlatır — bir ülkenin, kendi kültürünü “turistik bir manzara”ya indirgediği noktayı. Portekiz’in tarihinden gelen hayaletler, antik efsaneler ve doğa unsurları bir araya gelerek geçmişle bugünün iç içe geçtiği bir masal yaratır. Film, “ulusal kimlik”i bir miras değil, sürekli sorgulanan bir süreç olarak gösterir.
Bir Felsefi Parodi Olarak Mizah
Eugène Green’in filmleri kadar seyirciyi bölen çok az yönetmen vardır. The Tree of Knowledge, absürt diyalogları, teatral mizahı ve açıkça “garip” atmosferiyle seyircisini hem güldürür hem de rahatsız eder. Bu ironik mesafe, felsefi derinliğini besler: film, kendine ciddiyetle yaklaşan bir dünyanın içindeki saçmalığı ortaya koyar. Repliklerdeki bilgelik kadar kasıtlı yapaylık da Green’in imzası. Seyirci, gülümserken düşündüğünü fark eder — bir ulusun ruhu neden turist broşürüne sığdırılmak istenir?
Bir Yönetmenin Israrı: Saf Biçimin Gücü
Eugène Green, sinemasal doğal gerçekliği bilinçli bir şekilde reddeder. Bu tercih, duygusal değil düşünsel bir bağ kurmamızı sağlar. Filmdeki her kelime, her duraklama, bilinçli bir teatral jesttir. Bu biçimsel katılık, Green’in sinemasını benzersiz kılar — çünkü o, “anlatmak” değil, “göstermek” ister.
Eleştiriler ve Festival Yankısı
Dünya prömiyerini Fantastic Fest (ABD)’te yapan film, festivalin “cesur ve türler arası anlatılar” seçkisinde öne çıktı. Cineuropa, filmi “modern Portekiz üzerine bir masal – hem komik hem de felsefi” olarak tanımladı. Reel News Daily ise onu “yürüyen bir metafor” olarak nitelendirerek, filmin zekâsına hayran kalırken erişilebilirliğini “zorlayıcı” buldu. Eleştirmenler hem bölünmüş hem de etkilenmiş durumda: The Tree of Knowledge, seyirciyi konfor alanından çıkaran ama sonunda zihinsel bir tat bırakan bir film.
Apartman No:26 Notu
Eugène Green’in The Tree of Knowledge’i, sinemayı bir düşünme biçimine dönüştüren nadir işlerden biri. Absürd, mitolojik ve felsefi unsurlar bir araya gelerek bugünün dünyasına ayna tutuyor. Bir yandan mizahi, diğer yandan acımasız. Green, kapitalizmin her şeyi tükettirdiği bir çağda, insana düşünmeyi hatırlatıyor: Belki de bilgeliğin ağacı, hâlâ kökleriyle toprağa tutunmaya çalışan bir sanat biçimi — sinemanın ta kendisi.
