Kuzey Arabistan Çölü’nde keşfedilen yüzlerce gerçek boyutlu hayvan kabartması, bölgenin sanılandan çok daha erken bir dönemde – yaklaşık 12.000 yıl önce – insanlar tarafından yerleşim gördüğünü ortaya koyuyor. Nature Communications dergisinde yayımlanan yeni araştırma, son Buzul Çağı’nın sonu ile Holosen döneminin başlangıcına ait uzun süredir eksik kalan arkeolojik dönemi aydınlatıyor.
Çölün Kalbinde Görkemli Bir Sanat Arşivi
Suudi Arabistan’ın Nefud Çölü’nde yer alan Jebel Arnaan, Jebel Mleiha ve Jebel Misma bölgelerinde yapılan yüzey araştırmalarında 176 devasa petroglif tespit edildi. Kumtaşı kayalıkların ve devasa blokların yüzeylerine oyulmuş bu figürler, 40 metrenin (128 feet) üzerindeki yüksek noktalara kadar ulaşıyor. Araştırmacılar, bu alanlara tırmanmanın büyük bir cesaret gerektirdiğini, sanatçıların “yaşamlarını riske atarak bu figürleri kazıdıklarını” belirtiyor.
Hayvanlar, Su ve Yaşam İzleri
Kabartmalarda en sık rastlanan figürler, çöl yaşamına uyum sağlamış hayvanlar: yaban develeri, dağ keçileri (ibex), ceylanlar ve at benzeri memeliler. Aralarında, artık nesli tükenmiş bir bovidae türünün (sığır atası) betimlemesi de yer alıyor. Bu hayvanın “sürekli tatlı suya ihtiyaç duyan” bir tür olması, o dönemde bölgede mevsimsel göllerin bulunduğuna dair güçlü bir kanıt olarak değerlendiriliyor.
İnsan İzleri ve Kültürel Hafıza
Araştırmacılar, petrogliflerin çevresinde yaptıkları kazılarda 1.200 taş alet, 16 kemik parçası ve süs boncukları buldu. Bu buluntular, Arap Yarımadası’nda yaşayan avcı-toplayıcı grupların Levant bölgesi (bugünkü Suriye, Ürdün, İsrail) ile kültürel ve ticari bağlantılar kurduğunu düşündürüyor.
Max Planck Jeoantropoloji Enstitüsü’nden arkeolog Maria Guagnin liderliğindeki uluslararası ekip, bu kaya sanatının binlerce yıl boyunca toplumsal hafızayı ve inanç sistemlerini taşıyan sembolik bir dil işlevi gördüğünü belirtiyor:
“Bu gravürler, insanlara geçmiş inançlarını ve sembollerini hatırlatarak mevsimsel yaşamlarını yapılandırmış, zorlu koşullarda hayatta kalma yetilerini güçlendirmiş olabilir.”
Suudi Arabistan’ın “Vision 2030” Gölgesinde
Keşif, Suudi Arabistan’ın kültürel miras projelerine yatırım yapan Saudi Heritage Commission tarafından desteklendi. Bu destek, ülkenin “Vision 2030” adlı milyar dolarlık turizm ve ekonomi programının bir parçası olarak değerlendiriliyor — ancak bazı uzmanlar, bu programın ülkenin insan hakları sicilini “parlatma” çabası olduğuna dikkat çekiyor.
Yine de bilimsel açıdan bakıldığında, bu keşif Arap Çölü’nün “boş ve yaşanmaz” bir yer olduğu yönündeki algıyı kökten sarsıyor. 12.000 yıl önceye uzanan bu kaya sanatları, çölün de bir zamanlar hayat, inanç ve sanatla dolu bir uygarlığa ev sahipliği yaptığını kanıtlıyor.
