Kimdi Marian Spore Bush?
Michigan’da 1878’de doğmuş, diş hekimliği eğitimi almış, ardından annesinin ölümüyle Ouija tahtasına başvurmuş, oradan da “öteki taraftan” aldığı mesajlarla tuvale yönelmiş bir figür. Diş koltuğundan fırçaya, laboratuvardan stüdyoya geçişi bile başlı başına bir mit yaratmaya yetiyor.
“Life Afterlife” başlıklı bu sergi, sanatçının yaklaşık 80 yıl sonra ilk solo sunumu. Ve şaşırtıcı biçimde güncel: 1919–1945 arasına tarihlenen eserler, hem Büyük Buhran’ın hem de savaşların ağırlığını taşıyor. Gökyüzünde asılı dev kuşlar, zincirlenmiş bedenler, karanlık sular… Bush’un figürleri bir yandan Goya’nın savaş gravürlerini, bir yandan Kollwitz’in ağıtlarını çağırıyor.
1933 tarihli “The Gaunt Bird of Famine”’da, ince çizgilerle gerilmiş dev bir kuş siyah göğün önünde salınıyor; altındaki köy neredeyse silinip gitmiş. “The Pawn Broker (Three Vultures)”’da zincirlenmiş bir yüz, suların içinden yukarı bakıyor; göğün karanlığında üç akbaba. Ve en çarpıcı olanı, 1943 tarihli “The Avengers”: kurumuş bir ağaca asılı bedenler, gökyüzünde uçan kanatlı figür, zeminde hem kara hem suyu andıran kıyametvari bir yüzey.
Spore Bush eserlerini “They” adını verdiği ruhların yönlendirmesiyle yaptığını söylüyordu. New York Times eleştirmeni Edward Alden Jewell, 1943’te onun bu sözlerini aktarmıştı: “Elimi yukarı aşağı, sağa sola onlar hareket ettiriyor.” O dönem bu anlatı, kadın sanatçıların işlerini “irrasyonel” ya da “vizyoner” diye sınıflandırmak için sık kullanılan bir araçtı. Bugün ise serginin altını çizdiği şey şu: Bush’un işleri yalnızca spiritüalizmle okunmamalı; aynı zamanda toplumsal, politik ve estetik bağlamlarıyla ele alınmalı.
Küratör Bob Nickas’ın sergi metni, Spore Bush’u Hilma af Klint, Agnes Pelton, Emma Kunz gibi isimlerle yan yana koyuyor. Fakat onları yalnızca “kadın” ve “vizyoner” etiketleriyle gruplamak, sanatlarının gerçek yankısını daraltıyor. Bush’un kuşları, yalnızca metafizik birer işaret değil; tarihsel felaketlerin habercisi, toplumsal çöküşlerin gölgesidir.
“Life Afterlife” tam da bu nedenle önemli: Bush’u yalnızca “yeniden keşfedilmiş kadın sanatçı” klişesine hapsetmeden, eserlerinin sert, rahatsız edici ve zamansız gücünü görünür kılıyor.
🔗 Apartman No:26 Notu: Spore Bush’un kuşları, birer ruhani kehanet olmanın ötesinde, savaşın ve açlığın gölgesinde yükselen gerçekçi figürlerdir. Onları doğru görmek için, kadın sanatçıları tek bir etikete sığdıran sis perdesini aralamak gerekir.
📍 Marian Spore Bush: Life Afterlife, Works c. 1919–1945
Karma, 188 East 2nd Street, East Village, Manhattan
📅 6 Eylül 2025’e kadar
