“Bizi Çocuk Olarak Hatırlayan Son Kişi Gittiğinde…”: Georgi Gospodinov’dan “Bahçıvan ve Ölüm”

Bugün masamızda, kelimelerin bahçıvanı, hüznün ve hafızanın usta kalemi Georgi Gospodinov var. 2023 Uluslararası Booker Ödülü’nü kazanarak tüm dünyanın dikkatini üzerine çeken yazar, bu kez çok daha şahsi, çok daha içeriden ve hepimizin bir gün yüzleşmek zorunda kalacağı o kaçınılmaz vedayı anlatan bir eserle karşımızda: “Bahçıvan ve Ölüm”.

Şu sıralar Türkiye’de en çok okunan kitaplar arasında yer alan ve Metis Yayınları etiketiyle raflarda bulabileceğiniz bu eser, Hasine Şen Karadeniz’in oya gibi işlediği çevirisiyle dilimize kazandırıldı.

Bir Baba, Bir Bahçe ve Kalanlar

Gospodinov, bu anı-romanda hayatının uzun yıllarını bahçesine vakfetmiş babasını anlatıyor. Ama bu sadece biyografik bir anlatı değil; babasını “omuzlarında tonlarca geçmiş taşıyan bir Atlas” gibi gören bir oğlun, o Atlas’ın yıkılışına şahitlik edişinin hikâyesi.

Kitap, yeri doldurulamaz bir kayıp karşısında hissedilenleri anlatırken, okuru yaşam ve ölüm, sevgi ve yas üzerine derin bir tefekküre davet ediyor. Bir bahçıvan öldüğünde geriye ne kalır? Sadece solan çiçekler mi, yoksa o çiçeklerin köklerine sinmiş hatıralar mı?

Hafızanın Paslı Çarkları

Yazar, babasının yokluğuyla baş etmeye çalışırken, hafızanın o karmaşık mekanizmasını harekete geçiriyor. Yas tutmayı, sadece gidenin ardından ağlamak olarak değil, “benmerkezci bir hayatta kalma çabası” olarak tanımlıyor. Çünkü gideni hatırlamak, aslında kendimizi, kendi çocukluğumuzu ve varoluşumuzu kanıtlama çabasıdır.

Kitabın kalbine saplanan o can alıcı soruyu Gospodinov şöyle soruyor:

❝ Onun bugüne kadarki varlığı, benim kendi varlığımı, çocukluğumun varlığını doğruluyordu. (…) Kabul etmeliyiz ki bu, vefat edene yönelik bir bellek çalışması olduğu kadar, kendimize de yöneliktir… Bizi çocuk olarak hatırlayan son kişi de gittiğinde hâlâ var olduğumuz söylenebilir mi? ❞

Neden Okumalısınız?

Eğer yas süreçlerine, baba-oğul ilişkilerine ve hafızanın oyunlarına dair, edebiyatın iyileştirici gücüne inanan bir okursanız, bu kitap tam size göre. Gospodinov, acıyı dramatize etmeden, bir bahçıvan sabrıyla kelimeleri yan yana dizerek ruhunuza dokunuyor.

Kendi çocukluğunuzla, ebeveynlerinizle ve kaçınılmaz sonla sessiz bir yüzleşme yaşamak isterseniz, Metis Yayınları‘ndan çıkan “Bahçıvan ve Ölüm” ü mutlaka okuma listenize ekleyin.

Hüzünlü ama bir o kadar da hayat dolu okumalar dilerim.