Eğer gezegeni birlikte paylaştığımız hayvanların perspektifinden imkânsız bir longue durée (uzun erimli) tarih yazılsaydı, öncelikle hayvanların zihinlerinde bizi ne diye—nasıl! ve ne anlamda!—çağırdığı sorusunu çözmek gerekirdi. Anne Carson, ‘Red Doc>’ eserinde, “Muhtemelen özel isimler kullanmıyorlar,” diye yazar. “Peki zamirleri var mı? İnsanlık tarihinin o devasa ve soğuk keder tarlasını, savaşçılık ile şefkat arasında gidip gelen tek bir farklılaşmamış anlamsız gevezelik olarak mı deneyimliyorlar?” Lüksemburg merkezli platform Elektron’un küratörlüğünü üstlendiği ‘Hibrit Gelecekler: Rizomlar, Ağyapılar & Alter-Ekolojiler’ sergisi, kaderleri acımasızca bizimkine bağlanmış olan diğer organizmaların iç yaşamlarına dair hala eksik olan bilgimizi, işte bu isimsizliğin inatçı anlarıyla ele alıyor.
Alice Bucknell: ‘The Alluvials,’ // Courtesy of Elektron
Esch-sur-Alzette’deki Centre Mercure’de teknoloji odaklı bir müdahale olarak kurgulanan ‘Hibrit Gelecekler’deki eserlerin çoğu, dijital medyayı yalnızca insan zihni hakkında değil, aynı zamanda genel olarak insan dışı organizmaların bilinci hakkında da spekülasyon yapmak için bir protez olarak kullanıyor. (Elektron, Kassel’deki Zentrum für Kunst und Medien ve Basel’deki Haus der elektronischen Künste ile birlikte dijital sanatın solucan deliğine yerleşen en dikkat çekici Avrupa kurumlarından birini temsil ediyor.) Tefekkür, bir video oyunu için alışılmadık bir ethos gibi gelebilir, ancak Alice Bucknell’ın su kıtlığı çeken bir Los Angeles’ı simüle ettiği ‘The Alluvials’ adlı eseri, tam da bu madde ve sibernetik mecra evliliğini örneklendiriyor. Ziyaretçiyi proje alanının girişinde karşılayan dört konsolun her biri, yakın gelecekteki bir Los Angeles Nehri sakininin—bir kurt sürüsü, bir Yucca güvesi—gezingin patikasında süzülme şansı sunuyor.
Alice Bucknell: ‘The Alluvials’// Courtesy of Elektron
Bucknell’ın psikotropik manzarasına dalmışken, bir rol yapma oyununun alametifarikası olan görevleri arayanlar hayal kırıklığına uğrayacaktır. Senaryolaştırılmış hedefler yok ve kasıtlı olarak hantallaştırılmış kontrol mekanizması, parıldayan böcekleri ve kuru çalılıklarıyla bu yemyeşil Kaliforniya manzarasında gezinmeyi özellikle zorlaştırıyor. Sanatta, antroposentrik bakış açısını yapıbozuma uğratma hizmetinde bile olsa, bu tür bir amaçsızlığı ön plana çıkarmanın riski, sanki tesisatı çalışmayan bir evi satmaya çalışıyormuşsunuz gibi bir his yaratmasıdır; ve tesisatı olmayan bir tuvalete işemek sizi Dünya ile daha uyumlu kılmaz.
Joey Holder: ‘Abiogenez,’ Kurulum Görünümü // Elektron’un izniyle
Neyse ki ‘The Alluvials’da hiç ev yok; sadece Hollywood yazısının yıkık dökük harfleri gibi, insanın küçük eğlencelerinin kalıntıları var. Tıpkı L.A.’in kentsel çevresine adanmış bir başka post-hümanist güzelleme olan Grand Theft Auto gibi, ‘The Alluvials’ın gezginliği de organik dünyanın engin uzam-zamansal bağlamına oturtulduğunda, en iyi planlanmış insan çabalarına bile sızan amaçsızlık duygusunu vurguluyor. Grand Theft Auto, çalınacak sonsuz sayıda araba ve el konulacak helikopterle bu sorunu, oyuncularının baş döndürücü nihilizmini besleyecek kadar uyarım sağlayarak çözer. ‘The Alluvials’da ise yönlendirici bir görevin ve mevcut ekolojik felaketten yeniden doğma (respawn) işlevinin yokluğu, video oyununun video sanatına dönüşümünü kolaylaştırıyor.
Miguel Ângelo Marques: Sergi Görünümü // Elektron’un izniyle
‘Hibrit Gelecekler’, ekolojik sanata dair güncel diyaloglarla uyumlu bir şekilde, insan öncesi doğal dünyanın varlığını, insan sonrası makine fantezileriyle birleştiren bir “derin zaman” kavramını işliyor. Crosslucid’in, Ursula K. Le Guin’in ‘İmparatorluklardan da Geniş ve Daha Yavaş’ öyküsünü görsel olarak yeniden yorumladığı iş gibi bazı eserler, bilimkurguda Yapay Zekâ ile doğanın bilinci arasında bulunan analojileri kesip biçiyor. Joey Holder’ın 11 dakikalık videosu ‘Abiogenesis’ gibi diğerleri ise video oyun estetiğini, gelecekteki çevremize dair vizyonlarla bir diyalog içine sokuyor. Elektron ve Haus der elektronischen Künste tarafından yakın zamanda sipariş edilen ‘Abiogenesis’, bir video oyununun yükleme sayfasını taklit ediyor; indirme sürecinin “modülleri”, deniz altı canlılarının kıyamet sonrası bir dünyada hayatta kalmalarına yardımcı olacak nitelikleri temsil ediyor. Her hayvanın kendi totemik ve epistemik değeri var; belki de hiçbiri volkan süngerinin uzun ömürlülüğü kadar şaşırtıcı değil. Sezar, Roma İmparatorluğu hakkındaki internet “meme”lerini görecek kadar yaşasaydı, 2125. yaş gününü kutlardı—bu, tahmini ömrü 15.000 yıla ulaşan volkan süngeri için sadece dinç bir yaş. Holder’ın yaratıklarının insan aklının alamayacağı kadar geniş olan derin zamanı ve okyanus derinliği, paradoksal bir şekilde birkaç dakika içinde simülasyon için “başlatılabilir” hale geliyor.
Bruce Eesly: ‘Yeni Çiftçi,’ Kurulum Görünümü // Elektron’un izniyle
Türümüzün doğumu ve yok oluşu arasındaki bu kuantum sıçraması sırasında istikrar için neye tutunmalıyız? Cevap, görünüşe göre, teori. Sergi kataloğu, sergide karşılaşılan terimlerin kısa bir sözlüğünü sunuyor—hibridite, rizom, ağyapı, alter-ekoloji, “Oluş (Varlık yerine)” ve daha fazlasının kısa tanımları, serginin kavramsal ızgarası için pratik birer tabela görevi görüyor. Ancak zaman zaman, ‘Hibrit Gelecekler’in eserleri, en azından bir edebiyat bölümünden yeni kaçmış biri için, fazlasıyla Deleuze jargonuna sapıyor. Gerçek dünyanın çatışmalarının hararetine karşı güçlendirilmezse, teorinin raf ömrü kısadır: pıhtılaşır ve bir New Age klişesine dönüşür.
Bruce Eesly: ‘Yeni Çiftçi,’ Kurulum Görünümü // Elektron’un izniyle
Sonuç olarak, ‘Hibrit Gelecekler’in en ilgi çekici sanat eserleri, Esch-sur-Alzette’nin kamusal alanına yaptıkları yerinde müdahalelerle bu eğilime direnenler oluyor. Bruce Eesly’nin ‘Yeni Çiftçi’ adlı fotoğraf serisi, Centre Mercure’ün ticari vitrinlerini bölen çelik çubuklara yerleştirilmiş. Çiftçilerin biçimsiz, devasa sebzeler üretmesine olanak tanıyan bir GDO projesinin sahte bir belgeselini oluşturmak için Yapay Zekâdan yararlanıyor. Fotoğraf serisi ilerledikçe, tekinsiz vadiye (uncanny valley) daha dik bir iniş yapıyoruz. En unutulmaz portrelerden birinde, tuhaf bir şekilde melek yüzlü bir çocuk, ödüllü rezenesini bir jüri önünde tutuyor.
Konu Yapay Zekâ olduğunda, dikkatimiz, yeterince sıkı çekildiğinde kurgusal dokuyu çözecek ve bize görüntünün arkasındaki gıcırdayan makineyi verecek olan o gizlenmiş ipliği arar. Eesly’nin ‘Yeni Çiftçi’sinde izleyiciyi yapaylığa karşı uyaran şey salatalıkların boyutu değil, ışığın sahteliğidir. Bu Mattel bebek kahramanlar sadece beyaz değil, bembeyazlar. Alışveriş merkezini dolduran çok kültürlü işletmelerle keskin bir tezat oluşturan Eesly, fotoğraf serisinin sahte belgesel eylemi ile Aşırı Sağ’ın yalıtılmış bir Avrupa tarım sistemine dair ürettiği mitler arasındaki bağlantıyı ustaca ortaya koyuyor. Eesly’nin serisinin hemen yanında, ürünlerinin estetik ilgisinden bıkmış gibi görünen sahiplerinin işlettiği bir Güney Asya bakkalı var: renk kodlu kurutulmuş gıda paketlerinin önündeki pencerede “fotoğraf çekmek yasaktır” tabelası asılı.
‘Hibrit Gelecekler’, niyet ettiğinden bambaşka bir şeye dönüşüyor; belki de “varlık yerine oluş” sloganı o kadar da yersiz değildi. Serginin dağınıklığa olan eğilimine rağmen, yakın gelecekteki bir çorak arazideki kurt imgeleriyle ‘Hibrit Gelecekler’in başarısı, hayvan ve bitki yaşamının açıklanamaz çoğulluklarını, meselenin özüne inen tekil ve keskin karşıtlıklara yoğunlaştırmasıdır. Mevcut çevre kriziyle ilgili olarak, iyi bildiğimiz o eski “olay örgüsünü” yeniden hayal etmek, doğal dünyanın sayısız çeşitliliğinin modellerini aramak kadar önemli olabilir. Ne de olsa olay örgüsü, çatışmayı uzlaştırmanın bir yoludur.
Sergi Bilgisi
Elektron
Grup Sergisi: ‘Hybrid Future: Rhizomes, Meshworks ve Alter-Ecologies’
Sergi Tarihleri: 17 Mayıs – 26 Temmuz 2025
Elektron.lu
Center Mercure, 12 Rue de l’Alzette, 4010 Esch-Sur-Alzette, Lüksemburg, Harita için buraya tıklayın
Aklında bir şey mi var?
Yorumları göster / Yorum bırak