Tarih, bazen devasa bir ağacın yakılması gibi temel bir şiddet eylemiyle başlar. Kongolu sanatçı Sammy Baloji’nin, Atina’daki National Museum of Contemporary Art’taki sergisi “Echoes of History, Shadows of Progress” (Tarihin Yankıları, İlerlemenin Gölgeleri), izleyiciyi Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin (KDC) sömürgeci şiddetle örülmüş, derinlikli geçmişine çağırıyor. Serginin merkezinde yer alan “Aequare. The Future that Never Was” (Eşitlemek. Asla Olmayan Gelecek) adlı video, bu şiddeti, devasa bir ağacın yakılması ve baltayla kesilmesi eylemi üzerine yerleştiriyor. Ardından gelen bitkisel numunelerin tasnifi ve ekonomik botanik için preslenmesi, sömürgecinin doğayı bile kontrol etme misyonunu ifşa ediyor.
Baloji’nin sanatı, iki ana temayı birleştiriyor: Mekânın gözetim ve sömürü için bir toprak parçasına dönüştürülmesi ve arşivin bir imparatorluk aracı ve belleğin deposu olarak oynadığı rol. Sanatçı, sömürge arşivini (herbaryum örnekleri, film makaraları, şehir planları) doğrudan eserlerine dahil ederek, “medenileştirme misyonunun” sinsi aygıtının, Kongo’nun, halkının ve tarihinin nasıl silinmesine yol açtığını gösteriyor.
Uranyum, Bakır ve Direniş
Serginin en sarsıcı eseri, “Shinkolobwe’s Abstraction” (Shinkolobwe’nin Soyutlaması) adlı 15 serigrafi baskıdan oluşan çalışmadır. Sömürge ve post-kolonyal açgözlülükle yaralanmış, mineral zengini bir uranyum madenine (Shinkolobwe) atıfta bulunan bu eser, Kongo uranyumunun Hiroşima’ya atılan bombada kullanıldığını hatırlatmak için, Kongo uranyum örneklerini nükleer patlama görüntüleri üzerine bindiriyor.
Başka bir eserde ise, II. Dünya Savaşı’ndan kalma bakır muhafazalar (eski askeri malzemeler), Belçika evlerinde saksı olarak yeniden kullanılıyor. Bu, Kongo’nun maden kaynaklarının şiddet, evcilleştirme ve baskı devrelerinden geçerek nasıl bir dönüşüm yaşadığını somutlaştırıyor. Madencilikten elde edilen bakırın askeri malzemeye, oradan da ev eşyasına dönüşmesi, Baloji’nin arşiv araştırmasının sanat pratiğinde nasıl hayat bulduğunu gösteren katmanlı bir deneyim yaratıyor.
Baloji, 17. ve 18. yüzyıl Kongo Krallığı’na ait, rafya liflerinden dokunmuş lüks tekstillerin bakır ve bronz negatiflerini yaratarak, unutulmuş ihtişamın izlerini sürüyor. Bu sanat objeleri, Avrupalıların “merak dolaplarına” girerek nasıl etnografik eserlere dönüştürüldüğünü gösterirken, Baloji bu kumaşları metal heykellere dönüştürerek onurlandırıyor ve hafızaya kazıyor.
Baloji, bizi asla gerçekleşmeyen o kolonyal geleceğe karşı, sömürgeci bilimsel çıkarım teknolojilerinin metodik ve acımasız sonuçlarıyla yüzleştiriyor. Sergi, arşivin kederli bir kavrayışla nasıl esrarengiz bir doğurganlık taşıdığını göstererek, imparatorluğun gölgesinde kalmış bir tarihin inkarına karşı çıkıyor.
Sergi Bilgileri
- Sanatçı: Sammy Baloji
- Eser Adı: Echoes of History, Shadows of Progress (Tarihin Yankıları, İlerlemenin Gölgeleri)
- Mekan: National Museum of Contemporary Art Athens (ΕΜΣΤ), Atina, Yunanistan
- Tarih: 15 Şubat 2026’ya kadar devam ediyor.
- Küratör: Ioli Tzanetaki
