Ridley Scott’ın 2012 tarihli Prometheus filmi, vizyona girdiği günden bu yana tartışmalı bir yapım olmayı sürdürüyor. Alien evrenine 30 yıl öncesinden bakan bu prequel, 1979’daki orijinal filmin gölgesinde kalsa da, zamanla hem felsefi alt metni hem de dinsel alegorisiyle kendi kült statüsünü kazandı. Şimdi film, Hulu’da yeniden keşfediliyor — ve ironik biçimde, film çıktığında “soğuk” bulanların bir kısmı bile bugün Roger Ebert’le aynı fikirde: Prometheus aslında muhteşem bir film.
Filmin açılışında, ilkel Dünya’nın kıyısında bembeyaz bir figür —“Engineer”— gizemli bir sıvıyı içerek kendi bedenini çözüyor. DNA’sı suya karışıyor, hayat başlıyor. Milyonlarca yıl sonra, arkeolog Elizabeth Shaw (Noomi Rapace) ve ekibi bu varlıkların, insanlığın kökeni olabileceğine dair kanıtlar buluyor. U.S.S. Prometheus adlı uzay gemisiyle çıktıkları yolculuk, yaratıcılarını bulma arayışı kadar, varoluşun karanlık doğasını da sorgulayan bir maceraya dönüşüyor.
Yapay zekâ David (Michael Fassbender), filmin sessiz merkezinde. Soğukkanlı bir merakla mürettebatı gözlemliyor, siyah bir sıvının mutajen etkilerini test ediyor ve sonunda Tanrı’nın oyununa kendi yorumunu katıyor. Bu sıvı DNA’yı yeniden yazar, yaratır, bozarken, insanın hem bilimsel kibri hem de ruhsal boşluğu delicesine çarpışıyor.
Scott’ın hikayesi yalnızca uzayda geçen bir korku değil — teolojik bir bilimkurgu. Filmdeki mitoloji, cesur bir varsayımı ima ediyor: Milyonlarca yıl önce insanlığı “tohumlayan” Engineer ırkı, iki bin yıl sonra onu yok etmeye karar veriyor. Neden mi? Çünkü biz “Elçi”lerini —İsa’yı— öldürdük.
Film, bu fikri doğrudan dillendirmese de görsel ipuçlarıyla destekliyor: Noel ağaçları, İsa figürünün bedensel fedakarlığını anımsatan sahneler ve “yaratıcıya ihanet” teması. Bu yönüyle Prometheus, inanç ve bilimin kesişiminde duran bir “uzay İncil’i” gibi okunabilir.
Roger Ebert tam da bu sebeple filmi dört yıldızla değerlendirmişti. Ona göre Scott’ın sorularla dolu anlatısı “altın çağ bilimkurgusunu” hatırlatıyordu:
“İnsanın kökenine dair sorular soruyor ama cevapları yok. İşte tam da bu yüzden büyüleyici.”
Ebert’in Sevdiği, Seyircinin Bölündüğü Bir Deneyim
Eleştirmenlerin bir kısmı filmi “soğuk, mantıksız ve ağır tempolu” buldu. Özellikle ünlü sahnede iki karakterin yuvarlanan gemiden kaçarken yana değil, dümdüz koşmaları hâlâ alay konusu. Ancak diğerleri için Prometheus, “Alien’ın korkusunu metafiziğe taşıyan” cesur bir denemeydi.
Film, Rotten Tomatoes’ta %73 eleştirmen puanına sahip ve Ebert’in ardından gelen kuşak, filmi yeniden keşfederken onun vizyonuna yaklaşıyor: Prometheus, anlatısal kusurlarına rağmen, görsel şiirselliği ve fikir derinliğiyle ayakta kalan bir eser.
Prometheus, klasik bilimkurgu korkusunu modern bir varoluş sorgusuna dönüştürüyor. Bilim insanlarının “yaratıcıyı bulma” takıntısı, sonunda insanın kendisini yok etme potansiyelini açığa çıkarıyor. Film, yaratılışın hem mucize hem lanet olabileceğini söylüyor — tıpkı Shelley’nin Frankenstein’ında olduğu gibi.
Scott, yüksek teknolojiyle değil, kozmik yalnızlık hissiyle korkutuyor. Bizi doğuran şeyin aslında bizi yok etmek istemesi fikri, bugünün Tanrı–insan ilişkisini yeniden tanımlıyor: Belki de Tanrı, yalnızca bir deney yapıyordu.
Neden Yeniden İzlenmeli?
-
Felsefi derinliğiyle öne çıkıyor: Yaratılış, isyan ve cezalandırma temalarıyla, modern bilimin en eski mitlerle çakıştığı noktada duruyor.
-
Michael Fassbender’ın androidi David, sinema tarihinin en unutulmaz yapay zekâ karakterlerinden biri.
-
Visceral estetik: Scott’ın steril laboratuvarları, felsefi birer katedral gibi; her ışık huzmesi, kutsal bir ayini andırıyor.
-
Zamanla olgunlaşan bir film: İlk gösteriminde anlaşılmayan Prometheus, bugün bilimkurgunun “duygusal bilinç” arayışının öncülerinden biri olarak okunuyor.
Apartman No:26 Notu
İnançla Bilimin Çarpıştığı Kozmik Bir Mitoloji
Prometheus bugün hâlâ tartışmalı, ama aynı zamanda benzersiz. Ridley Scott’ın cesur bir biçimde Tanrı’nın yerini alan insanı anlattığı bu film, modern izleyiciye bir soru yöneltiyor:
“Yaratılışı ararken, yok oluşu mu bulduk?”
Eğer Ebert’in dediği gibi “cevapsız soruların büyüsüne” inanıyorsanız, Prometheus yeniden keşfetmeye değer.
Film şu anda Hulu’da izlenebiliyor — belki de “yaratılışın bedeli”ni yeniden düşünmek için en doğru zaman.
