Zasha Colah ile Sanatın “Kaçak” Sularında: Berlin Bienali’ne Küratöryel Bir Bakış

Zasha Colah, 13. Berlin Bienali’nin küratörü olarak sanat dünyasındaki duruşunu “kaçak geçiş” teması üzerinden şekillendiriyor. Bu tema, onun için sanatın adaletsiz sistemler ve yasal şiddet karşısında kendi kurallarını koyabilme, zulüm ve baskı altında dahi ifade bulabilme yeteneğine işaret ediyor. Colah’ın bu kavrama olan derin bağlılığı, Hindistan ve Myanmar’daki kısıtlayıcı rejimlere ve sanatçı dostlarının maruz kaldığı zorluklara tanıklığından beslenen kişisel bir “hayatta kalma içgüdüsü”nden kaynaklanıyor. Başlangıçta belirli coğrafyalarla özdeşleşen bu temanın, zamanla evrensel bir güncellik kazandığını belirtiyor.

Küratöryel kimliğinin merkezinde, sanat eserlerinin farklı “iletilebilirlik” yöntemleri yer alıyor. Özellikle bedeni ve sözselliği ön plana çıkaran, izleyiciyle doğrudan ve samimi bir diyalog kurmayı hedefleyen performans, tiyatro ve okuma gibi canlı sanat formlarına öncelik veriyor. İzleyicileri, sanat eserlerine önceden oluşturulmuş beklentilerden arınarak yaklaşmaya, eserlerin “anlaşılmazlığına güvenmeye” ve özellikle kurumsal ya da alışılagelmiş sanat kalıplarının dışında üretilen eserlerin özgün dilini keşfetmeye çağırıyor. Bu yaklaşımı, sanat tarihi tarafından genellikle ihmal edilen, hapishanede, sokakta veya bir pazar yerinde filizlenen yaratıcı ifadelere duyduğu derin ilgiyi ve saygıyı yansıtıyor.

Colah’ın sanatsal bakış açısının bir diğer önemli unsuru ise “iyileştirici gülme” ve mizah kavramı. Baskı, itaat ve isyan gibi ağır ve zorlu temaları, gerçeği sorgulamanın ve onunla yüzleşmenin bir aracı olarak gördüğü keskin ve çoğu zaman karanlık bir mizah anlayışıyla dengeliyor. Trajediyle başa çıkmada mizahı, özellikle Myanmar gibi en zorlu koşullarda dahi sanatçıların “düşünen bedenlerini” canlı tutmak ve ruhsal bütünlüklerini muhafaza etmek için kullandıkları hayati bir strateji olarak görüyor. Elaine Scarry’nin “The Body in Pain” adlı eserine atıfta bulunarak, acının düşünme yetisini dumura uğratmasına karşı, hayal gücü ve mizahın dünyayı yeniden inşa etme ve anlamlandırma potansiyelinin altını çiziyor.

Berlin Bienali için seçtiği Sophiensaele ve Moabit’teki eski bir mahkeme binası gibi mekanlar da Colah’ın bu tematik duyarlılığını ve derinliğini gözler önüne seriyor. Bu mekanların katmanlı ve çalkantılı geçmişleri, serginin “kaçak geçiş” ve yasadışılık kavramlarıyla güçlü bir rezonans oluşturarak anlatıyı zenginleştiriyor. Berlin Bienali’nin küratörlere tanıdığı “pazarın ötesinde cesur sanatsal ve politik yaklaşımlar” sergileme özgürlüğünü, büyük bir sorumluluk ve “küçük bir dünya yaratma” onuru olarak değerlendiriyor.

“Kaçak geçiş” kavramının barındırdığı risklere ve muğlaklığa da dikkat çeken Colah, bu eylemin yalnızca bir direniş biçimi olmakla kalmayıp, otoriter figürler tarafından da istismar edilebileceğinin farkında. Bu karmaşık ve belirsiz alanda, kesin ahlaki yargıları bir kenara bırakarak, farklı “kaçak geçiş” tezahürlerini bir arada ve eleştirel bir gözle düşünmeye davet ediyor. Almanya’daki “önleyici itaat” gibi güncel toplumsal dinamikleri de bu incelikli ve sorgulayıcı mercekle değerlendiriyor.

Ek Bilgiler

13. Berlin Bienali

Grup Sergisi: ‘kaçak geçiş’
Sergi Tarihleri: 14 Haziran-14 Eylül 2025
Açılış Töreni: 13 Haziran Cuma
Giriş Ücreti: €16 (indirimli €8)
13.berlinbiennale.de