Sonia Gomes ve “É preciso não ter medo de criar” Sergisi

Ekim 10, 20256 dk okuma süresi

Pace Gallery, Londra | 14 Ekim – 15 Kasım

“Yaratmaktan korkmamak gerekir.” Clarice Lispector’un 1943 tarihli romanından alınan bu cümle, Brezilyalı sanatçı Sonia Gomes’in hem sergisine hem de yaşamına yön veren bir tür ilke gibi duruyor. Pace Gallery’nin Londra’daki mekânında açılan É preciso não ter medo de criar, sanatçının Birleşik Krallık’taki ilk kişisel sergisi. Küratör Paulo Miyada’nın rehberliğinde hazırlanan sergi, Gomes’in yıllardır sürdürdüğü kumaş temelli üretimini yeni malzemelerle, özellikle bronzla ve altın varakla buluşturuyor.

1948 doğumlu sanatçı, Brezilya’nın tekstil endüstrisiyle tanınan Minas Gerais bölgesinde büyüdü. Çocukluğundan beri kumaş, iplik ve ikinci el tekstillerle kurduğu ilişki, bugün onun en tanınan sanatsal dili haline geldi. Elinden geçen her parça – masa örtüsü, gömlek, perde – hem kişisel hem de kolektif hafızanın bir taşıyıcısına dönüşüyor. Gomes’in pratiği, Afro-diasporik kültürün emek dolu, görünmez üretim biçimlerini sahneye çıkarıyor. Her düğüm, her dikiş, geçmişle bugün arasında kurulmuş bir köprü gibi; kırılgan ama dirençli, sessiz ama ısrarlı.

Bu defa sanatçı, alıştığımız tekstil heykellerine yeni bir boyut kazandırıyor. Sergide yer alan bronz dökümler, kumaşla sarılmış dalların ve ağaç köklerinin kalıplarından yapılmış. Kırılganlığın içinden doğan bir kalıcılığı temsil eden bu heykeller, metalin sertliğiyle kumaşın yumuşaklığını bir araya getiriyor. Bir başka duvarda, 19. yüzyıldan kalma litürjik giysi parçaları altın varakla kaplı eski tahtalarla buluşuyor. Bu buluşma, kutsallıkla gündeliğin, yoksunlukla ihtişamın iç içe geçtiği, neredeyse zamansız bir sahne yaratıyor.

Serginin odağında yer alan büyük ölçekli Tereza (2025) adlı yerleştirme, sanatçının daha önce tamamlayamadığı asılı heykelleri tek bir yapı altında birleştiriyor. Brezilya hapishanelerinde “Tereza” kelimesi, kaçış için yatak çarşaflarından örülen halatları anlatmak için kullanılır. Gomes bu kelimeyi bir özgürleşme sembolü haline getiriyor: kumaşlar geçmişin yükünü taşıyarak havada asılı kalıyor, hatıralar bir tür dansa dönüşüyor.

Sanatçının “Torção” (burulma) serisinden iki yeni heykel de sergide yer alıyor. İnşaat demirleri ve tel üzerine sarılmış, örülmüş, düğümlenmiş kumaş parçaları bir çizim gibi davranıyor; çizgi ve form arasında salınan bir hareket yaratıyor. Gomes bu eserlerinde endüstriyel kumaşları renk paleti, el işi dantelleri ise kompozisyon aracı olarak kullanıyor. Spiral formlar, bedensel bir hareketin kalıntısı gibi serbestçe uzanıyor; bazı uçları havada boşta kalmış, sanki izleyiciye devredilmiş bir devam hissiyle.

Sergiye eşlik eden kitap, Assombrar o mundo com Beleza (“Dünyayı Güzellikle Musallat Etmek”), Gomes’in sanatsal yaklaşımını özetleyen bir manifesto gibi okunabilir. Sanatçının işleri, güzelliği kırılganlıktan değil, direnişten türeten bir estetiği temsil ediyor. Kumaşın yıpranmış yüzeyinde, zamana karşı bir iyileşme hissi var. Her dikiş bir anıyı tutuyor, her bağlama hareketi bir nefes gibi yankılanıyor.

Gomes’in üretiminde malzeme sadece bir araç değil; bir tanıklık biçimi. Onun ellerinde kumaş, bronz ya da tel fark etmiyor, hepsi birer direniş jestine dönüşüyor. Clarice Lispector’un cümlesiyle, yaratmaktan korkmamak onun için sadece sanatsal bir cesaret değil, aynı zamanda var olmanın bir yolu. Pace Gallery’deki bu sergi, güzelliğin bir sonuç değil, bir süreç olduğunu hatırlatıyor: yeniden bağ kurmanın, onarmanın ve yaşamanın süreci.

Sonia Gomes’in işleri bir kez daha gösteriyor ki, sanat bazen sessizdir ama asla durağan değildir. Kumaşın liflerinde, bronzun sertliğinde, dikişin ritminde — her şeyde bir nefes dolaşır. Bu sergi o nefesin yankısı: sakin ama güçlü, narin ama kalıcı.