Duchamp’ın Pisuvarı ve Bir Arşivcinin Rüyası: Saâdane Afif ile “Five Preludes”

Berlin’in sanat kalbinde, Hamburger Bahnhof’ta; sanat tarihinin en tartışmalı objesine, müzelerin otoritesine ve şehrin ritmine dair çok katmanlı bir sergi kapılarını açtı. Apartman No: 26’nın Berlin rotasına, Saâdane Afif’in bu zekice kurgulanmış ilk kurumsal kişisel sergisini ekledim.

Sergi 13 Eylül 2026’ya kadar devam edecek. Uzun soluklu bir sergi olsa da, Berlin’e yolunuz düştüğünde yapılacaklar listenizin en başına eklemeniz gereken bir deneyim.

Sanat nedir? 1917’de Marcel Duchamp, bir pisuvarı ters çevirip imzaladığında bu soruyu sonsuza dek değiştirmişti. Peki, 2003’ten beri Berlin’de yaşayan disiplinlerarası sanatçı Saâdane Afif bu hikayenin neresinde?

Hamburger Bahnhof, 12 Aralık 2025 – 13 Eylül 2026 tarihleri arasında Afif’in “Five Preludes” sergisine ev sahipliği yapıyor. Sergi, sanatçının nesneler, metinler ve performanslar arasında kurduğu o entelektüel ağı gözler önüne seriyor.

Serginin merkezinde, Paul Maenz tarafından müzeye bağışlanan devasa bir proje var: “The Fountain Archives” (2008-2022).

Afif, yıllar boyunca Duchamp’ın o meşhur pisuvarının yer aldığı dergileri, katalogları ve kitapları topladı. Bu arşiv, tek bir objenin sanat tarihine nasıl yayıldığını, nasıl bir ikona dönüştüğünü gösteren bir “meta-sanat” eseri. Duchamp hazır nesneyi (readymade) sanata sokmuştu; Afif ise bu nesnenin temsillerini bir araya getirerek yeni bir anlatı kuruyor.

Afif’in mizahı ve eleştirisi burada bitmiyor. “L’Humour noir” (2010) adlı eseri, Paris’teki Centre Pompidou’nun siyah bir replikası. Bu minyatür yapı, avangart sanatın müzeleşmesini ve kurumların rolünü sorguluyor.

Ayrıca Jeff Koons’un The New serisine atıfta bulunan “The Old” ve Berlin’in kültürel etkinlik afişlerinin sürekli güncellenerek sergilendiği “Live” işleri de sergide yer alıyor. Afif, şehirden topladığı bu afişleri de birer “readymade” olarak sunuyor.

Bu sergiyi “canlı” kılan en önemli detay ise duvarlarda. Afif; yazarları, sanatçıları ve müzisyenleri sergideki işler için şarkı sözleri yazmaya davet etmiş.

Duvarlarda okuyacağınız bu metinler, sadece orada kalmayacak. Mayıs – Temmuz 2026 tarihleri arasında Berlin’in farklı noktalarında gerçekleşecek performanslara dönüşecekler. Yani sergi, zamanla müziğe evrilecek bir “prelüt” (giriş) niteliğinde.

Berlin’deyseniz, kavramsal sanatın bu eğlenceli ve derinlikli labirentinde kaybolmayı ihmal etmeyin.