Brücke-Museum’da Irma Stern Retrospektifi

Eylül 3, 20255 dk okuma süresi

Brücke-Museum, Güney Afrikalı modernist sanatçı Irma Stern‘in (1894-1966) eserlerine odaklanan bir retrospektif sergi sunuyor. Batı Transvaal’da, Alman-Yahudi bir ailede dünyaya gelen Stern, Güney Afrika modernizminin en önemli temsilcilerinden biri olsa da, eserleri Almanya’da yeterince tanınmıyor. Ancak bu sergi, göz ardı edilmiş bir sanatçıyı yeniden keşfetme projesi değil. 2011’de “Arab Priest” tablosuyla 3 milyon Euro gibi rekor bir fiyata satılan bir sanatçının kurtarılmaya ihtiyacı yok. Serginin asıl amacı, Stern’in Güney Afrika sanatındaki ikonik konumunu eleştirel bir mercekle yeniden incelemek.

Doğallığı Aramak

Stern’in sanatı, dışavurumcu bir formla sömürgeci-romantik bir içeriği birleştiren bir “sabit fikir” olarak görülüyor. Sanatçı, Afrika’nın “bakir doğası” ve “ilkel” halkları hakkında sıkça konuşarak bu fikre katkıda bulunmuştur. 1926’da yayımladığı bir makalede, “Avrupa’ya ait hiçbir iz, medeniyete dair hiçbir işaretin olmadığı bir yere gitmek zorundaydım. Tıpkı yaratılış gününden beri olduğu gibi, dokunulmamış toprak parçaları ve karanlık insanlarıyla güneşte yatan Afrika’ya” diye yazmıştır.

Seyahatler ve Gözlemler

Stern’in Güney Afrikalı kimliği, Weimar dönemi Berlin sanat sahnesinde ona avantaj sağladı. Kariyerinin başlarında, resmettiği tropik bitkiler, Cape Town’ın serin Akdeniz ikliminde yaşayan genç bir kadın için, hocası Max Pechstein‘ın Palau’yu gördüğünde hissettiği egzotizmden farksızdı. Nazizm’in yükselişiyle birlikte Berlin’deki sosyal bağları zayıflayan Stern, Cape Town’a yerleşti ve 1938’den 1945’e kadar Dakar, Zanzibar, Ruanda ve Kongo gibi daha uzak Afrika iklimlerine sık sık seyahatler yaptı.

Bu seyahatler sırasında yaptığı portreler, ressam ile betimlenen kişi arasındaki karmaşık etkileşimi gözler önüne seriyor. Örneğin, “Zanzibar Boy” adlı tablosundaki vermilyon rengi yanaklar, yakın arkadaşı Roza van Gelderen‘in portresindekiyle aynıdır. Bu, sanatçının bilinçli veya bilinçsiz olarak, yabancılara bile yakın çevresinden izler yansıttığını gösteriyor.

Sessiz Bir Direniş

Birçok portre, Stern’in yabancılarla olan karşılaşmalarındaki gerilimi de belgeliyor. “Two Arabs, Dakar” tablosunda, figürlerden biri ressama şüpheyle bakarken, diğeri daha az düşmanca ama yine de şaşkın bir ifadeyle onu inceliyor. Stern’in, apartheid rejiminin yasalarına karşı kayıtsız bir duruş sergilediği görülse de, gözlemciliğinin “alt rütbedeki” (subaltern) özneler üzerindeki baskısını sezdiğine dair ipuçları da eserlerinde mevcut.

“Maid in Uniform” (Üniformalı Hizmetçi) tablosu, kendini bu bakıştan bilinçli olarak geri çeken bir figürü örnekliyor. Nane yeşili bir bluz ve beyaz bir önlük giyen hizmetçi, rahatsız ve kaçamak bir ifadeyle yandan bakıyor. Bu tablo, apartheid Güney Afrika’sında siyah kadınlara yasal olarak izin verilen tek mesleklerden biri olan ev hizmetinin rahatsız edici ve zorlayıcı yakınlığına karşı bir direniş göstergesi olarak okunabilir.

Modern Miras ve Çağdaş Yorum

Sergi, sonuç olarak, çağdaş Güney Afrikalı sanatçı Athi-Patra Ruga‘nın “Maid in Uniform” tablosuna dair büyüleyici bir yeniden yorumunu da içeriyor. Ruga’nın “Ponhalo in Excelsior” adlı eseri, isimsiz hizmetçinin özel hayatında sahip olabileceği kahramanca boyutlara bir yorum getirmekle kalmıyor, aynı zamanda Stern’in renk ve fırça darbesi kullanımını mizahi bir şekilde tırmandırıyor. Ruga’nın bu çalışması, Stern’in mirasından alınabilecek en önemli derslerden birini vurguluyor: renge ve karaktere duyulan sarsılmaz bir bağlılık.

Sergi Bilgileri: