Yeraltındaki Sanat: Şehrin Queer Hafızasını Haritalamak
Frank O’Hara’nın dizelerinde örülen duygu dokusu, şehrin damarlarında hem bir sancı hem de coşkun bir kabullenişle dolaşır: “Bu gece boyunca trafiğim / ve gururumu / her okyanus sabahını nasıl / ayıklamalıyım…” Şairin flört, yorgunluk ve sevinçle dolu adımları, bu yaz Berlin’in yeraltındaki elektrikli mırıltısında yeni bir yankı buluyor.
‘Kunst im Untergrund 2024/25: Flexen, Flirren, Fantasieren – Mapping the queer city’ başlığıyla U2 hattı, üç istasyonun beton ve çelik yapısını queer tarihin ve alternatif bir coğrafyanın canlı arşivine dönüştürüyor. 28 Haziran’da U-BHF Bülowstraße’deki açılışla birlikte festival, platformları ve geçitleri, şehrin kanonuna meydan okuyan hareketler için bir tuval olarak talep ediyor.
Berlin’in U-Bahn’ının yükseltilmiş viyadükleri ve karanlık tünelleri, her zaman gizli dünyaların nefes aldığı sığınaklar olmuştur. Resmi haritaların bir zamanlar şehri doğu ve batı diye ikiye yardığı, marjinal olanı ayrıcalıklı olandan ayırdığı bu coğrafyada, yeraltındaki sanatsal müdahaleler, resmi sistemlerin katılığına karşı alternatif rotaların nefes alabileceği çatlaklar yaratır. Küratörlerin de vurguladığı gibi, modern metropol, büyük ölçüde “işe giden bir şirket arabasındaki adam” arketipi etrafında şekillenmiştir; kentsel planlamanın kör noktasına ittiği kadınları, queer bireyleri ve etnik azınlıkları dışlayan bir yapı. ‘Queer Şehri Haritalama’, Berlin’in ulaşım haritasını queer bir ışıkla yeniden çizerek, muhalif pratiklerin izini sürerek ve şehri dönüştüren hayaletleri kucaklayarak bu mirasa karşı duruyor. Bu jestin kökleri, 1958’de Doğu Berlin’de ‘Kunst Statt Werbung’ (Reklam Yerine Sanat) adıyla başlayan ve birleşme sonrası varlığını sürdüren bir direniş geleneğine dayanıyor.
U-BHF Bülowstraße’de, sanatçı ikilisi Franziska Pierwoss & Siska, bir zamanlar kullanılmayan tren rayları üzerinde kurulan Türk Pazarı’nın hayaletini çağırıyor. Büyük boyutlu reklam panoları, pazarın işitsel ruhunu taşıyan kasetler ve açılış gecesi sunulacak bir konserle, üstlerindeki camdan müzik merkezinin gölgesinde, kamusal alanı geri kazanarak Bülowstraße’yi bir zamanlar tanımlayan o toplumsal sürtünmeyi yeniden alevlendiriyor. Berlin’in queer topluluğunun tarihi kalbi olan U-BHF Nollendorfplatz’da ise Adrian Marie Blount, Siyah Queer Bakımına adanmış bir sığınak yaratıyor. Sanatçının ‘Bakım Temelleri’ adlı billboard kolajı, kentsel mekanların kesişimsel kimlikler için ne denli zorlayıcı olabileceği gerçeği karşısında, izleyiciyi siyah queer sevgisinin ve şefkatinin bir anlığına duraksayıp tanıklık etmeye davet ediyor. Temmuz boyunca Blount, istasyonun kaotik kalabalığı ortasında, siyah queer bedenler arasındaki o incelikli ve kalıcı sevgi performanslarını sergileyecek.
U2 hattı boyunca yayılan festival, kamusal alanı geri alanların cüretkar jestlerini onurlandırıyor. Lola von der Gracht’ın ‘Her Yerdeyiz’ adlı çalışması, Bülowstraße ve Schönhauser Allee istasyonlarını, geçmişin ve bugünün trans yaşamlarının portreleriyle dolduruyor. Berlin’in öncü trans figürleri, billboardlar ve zemin grafikleriyle gündelik geçiş koridorlarını, trans direnişine adanmış birer anıta dönüştürüyor. Bu müdahale, hem tarihsel silinişi hem de günümüzdeki mücadeleleri kamusal alanda görünür kılarak, hafızanın kendisine meydan okuyor.
Sezon ilerlerken, U Schönhauser Allee’de Nadin Reschke’nin ‘Lila Fetzen’ (Mor Artıklar) adlı eseri, 1980’lerin sonlarında Prenzlauer Berg’de filizlenen Doğu Alman kadın hareketlerinin yankılarını günümüze taşıyor. Arşiv fotoğraflarından yola çıkan Reschke, tekstil pankartlar, el yapımı kostümler ve kolektif bir performans aracılığıyla o dönemin gerçekleştirilmemiş taleplerini bugüne aktarıyor ve soruyor: bugünün adaletsizlikleriyle yüzleşmek için hangi malzemeler yeniden toplanabilir, giyilebilir ve haykırılabilir? Festival, Eylül ayında İpek Burçak’ın ‘Berlin’de Yeni Bir Şey’ adlı eseriyle kapanıyor. Sanatçı, 1990’larda Berlin’deki Türk ve göçmen topluluklarının yayınladığı anti-faşist metinleri, billboardlar ve fotoğraf-roman estetiğiyle yeniden canlandırıyor. İstasyon platformunda gerçekleşecek bir okuma performansı, betonun altında var olan o dirençli bilginin yüzeyde tezahür etmesini sağlayacak.
Berlin, queer sosyal ağlardan geçici pazarlara, her zaman resmi haritaların gösterdiğinin ötesinde, görünmez hazinelerle nefes alıp verdi. ‘Flexen, Flirren, Fantasieren’, bu tarihleri neon ışıkların altına taşıyarak, U2 hattı boyunca queer bir haritalama deneyimi sunuyor. Her bir eser, dayatılan akışlara karşı durarak, geçiş anlarını yeniden canlanmaya ve hafızanın akıntılarına katılmaya davet ediyor. Bu süreçte, aidiyete dair yeni patikalar aralanırken, Berlin’i yeniden esneme, titreşme ve hayal kurma eylemine çağırıyor.
Festival Bilgileri
Kunst im Untergrund Sergi Süresi: 28 Haziran – 20 Eylül 2025
Açılış Resepsiyonu: 28 Haziran 2025 Cumartesi; 17:00 – 22:00
flexen-flirren-fantasieren-en.ngbk.de
Mekanlar: U-Bülowstraße, 10783 Berlin Harita için tıklayın
U-Nollendorfplatz, 10787 Berlin Harita için tıklayın
U-Schönhauser Allee, 10439 Berlin Harita için tıklayın
Aklında bir şey mi var?
Yorumları göster / Yorum bırak