🦋 Bir Kelebeğin Kanat Çırpışı ve Alçının Nefesi: Maria Bartuszová’nın Kırılgan Evreni

Londra’nın sanat takviminde bazen öyle sergiler olur ki, içeri girdiğinizde şehrin gürültüsü bir anda kesilir; yerini beyazın, sessizliğin ve dokunun büyüsüne bırakır. Alison Jacques, Tate Modern’deki o unutulmaz retrospektifin ardından, Slovak sanatının öncüsü Maria Bartuszová’yı (1936–1996) tekrar ağırlıyor. Sergiye verilen isim ise sanatçının günlüğünden bir alıntıdan geliyor: “The Butterfly Effect” .

Bu sergi, 13 Aralık 2025 tarihine kadar Bartuszová’nın o meşhur, kırılgan ama bir o kadar da güçlü dünyasına kapı aralıyor.

Bartuszová’nın sanatı, kelimenin tam anlamıyla “nefes alıyor”. 1960’lardan 80’lere uzanan bu seçkide, onun “gravistimülasyon” adını verdiği o büyüleyici tekniğine tanık oluyoruz.

Hikaye aslında çok samimi bir andan doğuyor: Kızı Anna ile balonla oynarken aklına gelen bir fikirle, balonların ve hatta prezervatiflerin içine sıvı alçı döküyor. Kendi nefesiyle şişirdiği, suyun altında basınçla şekillendirdiği bu formlar; bazen bir yağmur damlasına, bazen filizlenen bir tohuma, bazen de anne karnındaki bir yaşama dönüşüyor.

Bu heykellerde insan elinin baskısını, yerçekiminin gücünü ve malzemenin direncini hissediyorsunuz. Bartuszová, totaliter bir rejim altındaki izolasyonunda ve bir kadın sanatçı olarak görmezden gelindiği dönemlerde, kendi mutfağında/stüdyosunda bu biyomorfik dili yarattı.

Serginin ilerleyen bölümlerinde, sanatçının 1980’lerde geliştirdiği “Pnömatik Döküm” tekniğiyle karşılaşıyoruz. Meteoroloji balonlarını kullanarak yarattığı devasa yumurta kabuğu formları, çatlamış kozalar ve kırık kabuklar…

Bartuszová günlüğünde şöyle yazmış: “Sessizliğin depresyonunda / depresyonun sessizliğinde / kabuğun içinde saklanmış bekliyorum / bir yumurtanın / yeniden doğmak için.”

Bu eserler, sadece birer alçı döküm değil; annelik, doğurganlık ve yaşamın o pamuk ipliğine bağlı kırılganlığının birer sembolü. Aynı zamanda görme engelli çocuklar için düzenlediği atölyelerde, heykellerin sadece izlenmek için değil, dokunulmak ve hissedilmek için olduğunu savunan o insancıl yaklaşımını da sergide hissetmek mümkün.

Doğa yürüyüşlerinde topladığı taşları ve dalları alçının içine hapsettiği eserleri, insan ile doğa, yumuşak ile sert arasındaki o ebedi diyaloğu fısıldıyor.

ℹ️ Sergi Künyesi

• Sanatçı: Maria Bartuszová (1936-1996)

• Sergi Adı: The Butterfly Effect

• Mekan: Alison Jacques, 22 Cork Street, Londra

• Tarih: 13 Aralık 2025 tarihine kadar

• Not: Sergi, sanatçının ailesi tarafından kurulan “Estate of Maria Bartuszová” işbirliğiyle gerçekleşiyor.